FAP en Lynch Syndroom zijn erfelijke aandoeningen. Ons lichaam is opgebouwd uit cellen. Een cel is de kleinste bouwsteen die alle informatie bevat om een goede werking te garanderen. Deze informatie zit gebundeld in de celkern onder de vorm van DNA. Het DNA vormt ons erfelijk materiaal, beschouw het als de handleiding van de cellen. Het DNA zit geordend op “chromosomen” (die kunnen zichtbaar gemaakt worden onder een microscoop). Op deze chromosomen liggen verschillende “genen” die instaan voor het vertalen van de informatie in het DNA naar eiwitten, waaruit ons lichaam opgebouwd is.
In totaal beschikken we over 23 paar chromosomen (dit wil zeggen 46 in totaal). De helft van ons erfelijk materiaal is afkomstig van onze vader en de andere helft van onze moeder. Dit wil zeggen dat we van de meeste genen twee kopijen hebben. Bij de bevruchting hebben we van elk gen een kopie van vader meegekregen (via de zaadcel) en een kopie van moeder (via de eicel).
Tijdens de celdelingen, die nodig zijn om ons lichaam te laten groeien of om cellen die versleten zijn te vervangen, maakt het systeem wel eens foutjes en kunnen dus veranderingen optreden in dit erfelijk materiaal. Wanneer er zo’n foutje optreedt op een cruciale plaats in een gen, waardoor dit gen niet meer goed werkt, spreken we van een mutatie. Wanneer deze mutaties aanwezig zijn in de geslachtscellen, kunnen zij doorgegeven worden aan de kinderen en zijn ze dus erfelijk.
FAP en Lynch zijn erfelijke aandoeningen. Ze worden meestal overgeërfd van een ouder die de aandoening heeft. Elk kind, jongen of meisje, heeft 50% kans (of één kans op twee) om de mutatie die de aandoening veroorzaakt over te erven en dus de aandoening te krijgen. Deze manier van overerving wordt autosomaal dominante overerving genoemd. De aandoening kan doorgegeven worden aan de kinderen ook nadat de ouder zijn of haar darm heeft laten verwijderen. Kinderen die de mutatie geërfd hebben, kunnen deze op hun beurt ook weer doorgeven aan hun toekomstige kinderen. Wanneer men de aandoening niet heeft overgeërfd kan men deze dus ook niet doorgeven aan de kinderen.
Volgend voorbeeld illustreert deze manier van overerving.
- Jan heeft FAP, zijn echtgenote Rita heeft de aandoening niet. Ze hebben drie kinderen, Piet, Marc en Katrien. Elk van deze kinderen heeft één kans op twee om de ziekte over te erven. In dit geval zijn Piet en Katrien aangetast.
- Piet en zijn echtgenote Ilse hebben twee kinderen. Ondanks het feit dat beide kinderen één kans op twee hadden om de ziekte over te erven, is geen van beiden aangetast.
- Marc en zijn echtgenote Sophie hebben twee kinderen. Aangezien Marc niet is aangetast, bestaat er ook geen risico voor zijn kinderen.
- Katrien en Wim hebben twee kinderen. Beide kinderen hadden één kans op twee om de ziekte over te erven, in dit geval zijn ze allebei aangetast.
Toch heeft ongeveer een derde van de FAP-patiënten geen aangetaste ouder. Zij zijn zelf de eerste aangetaste persoon in de familie. Men spreekt dan van een “de novo” mutatie (nieuwe mutatie) bij deze personen. Aangezien de mutatie aanwezig is in alle cellen van het lichaam, ook in de voortsplantingscellen, kunnen zij de ziekte wel doorgeven aan hun kinderen.
Bij Lynch syndroom komen de novo mutaties veel minder frequent voor. Wetenschappers kunnen niet helemaal verklaren waarom dit het geval is.
Tot slot bestaat er nog een zeldzame vorm van polyposis die veroorzaakt wordt door een defect in het MutYH-gen (MutYH-geassocieerde polyposis = MAP). Dit is een erfelijke vorm van polypose die, in tegenstelling tot FAP, niet autosomaal dominant maar autosomaal recessief overgeërfd wordt. Bij recessieve aandoeningen moet een kind van zowel van vader als van moeder een gemuteeerd gen erven om de ziekte te ontwikkelen. Beide ouders hebben de aandoening niet maar zijn drager van de mutatie. Elk van hun kinderen (zowel jongens als meisjes) hebben 25% kans om de ziekte te krijgen. Aangezien beide ouders drager moeten zijn van een mutatie in het MutYH gen, komt MAP (meestal) slechts in één generatie binnen een familie voor.
